Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği Problemleri

İş kazaları, sosyal ve ekonomik sonuçlarıyla büyük hasarlar bırakabiliyor. Bu durum Türkiye için oldukça önemini koruyor. İş sağlığı ve güvenliğine bağlı olarak ortaya çıkan iş kazaları günümüzde tüm dünyanın ve Türkiye’nin en önemli sosyo-ekonomik sorunlarından bir tanesidir. Her yıl dünyada milyonlarca insan iş kazası sonucunda hayatını kaybetmektedir. Bunun yanında bildirilmeyen veya eksik bildirilen iş kazalarının bu sayıyı arttırarak mevcut durumu daha da korkunç bir boyuta taşıyacağı söylenebilecektir. Ülkemizde yıllık ortalama 74000 kaza meydana gelmekte; bunun neticesinde 1152 çalışan yaşamını yitirmekte, 1888 çalışan ise ömür boyu sakat kalmaktadır. İş kazalarının ülkemize yıllık maliyeti ise 40 Milyar TL civarındadır. İş kazalarının % 98’i, meslek hastalıklarının ise tamamı önlenebilir niteliktedir. Önlemenin yolu da kaliteli için dolu eğitimlerden geçmektedir.

Ülkemizde yada dünya çapında iş kazaları büyük bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerçekleşen iş kazaları neticesinde binlerce insan ekonomik ve sosyal kayıplara uğramaktadır. İş kazaları dünyanın ortak problemi olmasına rağmen, iş sağlığı ve güvenliği çerçevesinde alınacak olan sağlam önlemler bu konuda ihmallerin azalmasına ve iş kazalarının azalmasını sağlayabilir. Ama bu önlemlerin alınmasında başarısız olan ülkeler iş kazalarından sosyal ve ekonomik olarak daha çok etkilenmektedir.

Son yıllarda Türkiye’de İSG (İş Sağlığı ve Güvenliği) alanında yapılan düzenlemelere paralel olarak İş kazalarının görünme sıklığında iyileşmenin olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Ancak Türkiye hâlâ gerek genel kaza sıklığı gerekse de ölümlü kaza sıklığı açısından Avrupa’da en kötü performansı göstermektedir. Şüphesiz ki iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasında, çalışana güvenli ve sağlıklı, tehlikenin kaynağı olan risklerden arındırılmış bir işyeri ortamının sunulmasında ana etmen “iş sağlığı ve güvenliği kültürüdür.” İş sağlığı ve güvenliği kültürü; sadece işveren ve çalışana enjekte edilmesi gereken bir kavram değildir. İş sağlığı kültürü, eğitim sistemi ile küçük yaşlardan itibaren başlayarak çeşitli yollar aracılığıyla bireylere aktarılması gereken bir olgudur. Fakat iş kazası sıklığını arzu edilen düzeye indirmek için sadece bu tedbirlerin yeterli olmadığı da ortadadır. Güvenli bir çalışma ortamının tesisinde çeşitli tıbbı, hukuki, teknik ve yönetsel faaliyetler yanında, eğitim de son derece önemlidir. İş kazalarının ve meslek hastalıklarının azaltılabilmesi için İş Sağlığı ve Güvenliği alanında uzman, nitelikli kişilere ihtiyaç duyulmaktadır. Ve bu durumu daha öncede belirttiğimiz gibi çekirdekten içi dolu sağlam eğitimler vererek gerçekleştirmek oldukça önemlidir.

Günümüzde teknolojinin adeta ışık hızıyla ilerlemesi sayesinde bir çok çalışma alanları ve ara meslekler doğdu bu durum nitelikli çalışan sayısının artışına da sebep oldu. Bu durumun bir sonucu olarak insana verilen değer artmış, disiplinler arası bir bilim olan İSG, günümüzde bağımsız bir bilim dalı haline gelmiştir. İSG, iş kazaları ve meslek hastalıkların nedenleri, sonuçları ve bunların önlenebilmesi için gerekli olan yöntemleri belirlemeyi ve uygulamayı amaçlamaktadır. İSG’nin ana hedefi bilimsel veriler ışığında çalışanlara daha sağlıklı ve daha güvenli bir iş ortamı oluşturmaktır. İSG teknolojideki gelişmelerden doğrudan etkilendiği için, teknolojideki yeni gelişmelere paralel olarak dinamik bir şekilde yenilenmeyi zorunlu kılmaktadır. İş kazalarına yol açan en önemli nedenin insan faktörü olduğu da göz önüne alınırsa, İSG eğitiminin ne denli önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.

Türkiye’de İş Kazaları Sorunu

Her ne kadar son yıllarda iş sağlığı ve güvenliği alanında çalışmalara yoğunlaşılsa da bu sistemin ülkemizde tam olarak uygulanması uzun yıllar alacağını gösteriyor. Türkiye’de iş kazası oranları son 40 yıl içinde ciddi oranda düşüş göstermesine rağmen hala yüksek seviyelerdedir. 2014 yılında elde dilen verilerde iş kazası sıklığı %1.58 olarak kayıtlara geçmiştir. İş kazalarının yaklaşık dörtte üçü ün içerisinde 08.00 – 18.00 saatleri arasında gerçekleşmektedir. Bu öngörülebilir bir durumdur çünkü insanların çoğu bu saatlerde işe gitmektedir ve işin büyük kısmı bu saatlerde yapılmaktadır.

Peki iş kazaları hangi sektörlerde gerçekleşiyor ?

İş kazalarının % 47,7’si üretim, imalat, işleme ve depolama faaliyetleri sırasında gerçekleşmektedir. Yaklaşık on kazadan biri kazı, inşaat, tamirat ve yıkım çalışmaları sırasında meydana gelmektedir.

İş kazalarında insanların zarar gördüğü bölgeler nereler ?

İş kazalarında en çok görülen yaralanmalar üst ve alt ekstremitelerde ve baş bölgesinde meydana gelmektedir. Kazaların % 38,7’sinde üst ekstremiteler yaralanırken, bunu her beş kazadan biriyle alt ekstremiteler izlemektedir. Yaralanmaların yaklaşık yarısı (% 45,7) yaralar ya da yüzeysel yaralanmalar halinde olmaktadır. Çıkık, burkulma ve incinmeler % 14,3 ile ikinci sırada yer almaktadır.

Türkiye’de, ölümle sonuçlanan iş kazaları Avrupa ülkelerine kıyasla daha sık meydana gelmektedir. 2014 yılında, 1626 çalışan (1589 erkek 37 kadın) kazalar nedeniyle hayatını kaybetmiştir, kaza mortalite oranı yüz binde 11,6 olarak gerçekleşmiştir. Kaza mortalite oranı, çoğu Avrupa ülkesinde 100,000’de 1 ila 6 arasında değişmektedir. Her ne kadar geçen yıllarda mortalite oranları 20 yıl öncesine göre daha az olsa da, bu oranlarda anlamlı bir trend gözlenmemiştir.

Ölümle sonuçlanan iş kazalarının yarısından fazlası (% 56,2) 25-44 yaş gruplarında gerçekleşmektedir. Meslek gruplarına göre, ölümle sonuçlanan kazaların yarısından fazlası (%60,7) vasıfsız işçilerde görülmektedir (973 erkek 14 kadın). Diğer mesleklere bakıldığında, makine operatörleri (265 ölüm), zanaatkar (143 ölüm), hizmet sektörü ve satış elemanları (95 ölüm) önemli gruplar olarak görülmektedir. Ölümle sonuçlanan iş kazaları arasında, 521 (% 38,3 ) ölüm inşaat sektöründe, 382 (% 23,5) ölüm maden sektöründe, 230 (% 14,1) ölüm çeşitli ürünlerin imalatında ve 211 (% 13) ölüm de ulaştırma sektöründe gerçekleşmiştir. Ölümle sonuçlanan kazaların yaklaşık beşte biri (% 18,9) üç büyük şehirde meydana gelmiştir: İstanbul 243, Ankara 107 ve İzmir 64 ölüm.

İş kazası sıklığı iş yeri büyüklüğüne göre değerlendirildiğinde iş kazası sıklığının işyerinde çalışan sayısı arttıkça daha fazla olduğu görülmektedir.Elliden az çalışanın olduğu işletmelerde yıllık kaza sıklığı yüzde 0,7 iken 1000 ve daha çok çalışanın olduğu işyerlerinde kaza sıklığı yüzde 4,2’ye yükselmektedir.