HİZMET SÖZLEŞMELERİ TÜRÜ VE BİÇİMLERİ

İŞ SÖZLEŞMESİ :

İŞ KANUNU Madde 2/I

“İşçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir.”

İŞ KANUNU Madde 8/I

“İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir.”

Borçlar Kanunu Madde 313

“İş (hizmet) sözleşmesi bir mukaveledir ki onunla işçi muayyen veya gayrimuayyen bir zamanda hizmet görmeyi ve iş sahibi de ona bir ücret vermeyi taahhüt eder”.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI

1.Hizmet (İş) Unsuru

2.Ücret Unsuru

3.Bağımlılık Unsuru

İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ

1.İş sözleşmesi bir özel hukuk sözleşmesidir

2.İş sözleşmesi devamlı sözleşmelerdendir

3.İş sözleşmesi iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdendir

4.İş sözleşmesinde kişilik ve mamelek (mal varlığı) unsurları birleşmiştir

İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN BORÇLAR

1.İşçinin iş sözleşmesinden doğan borçları

      A. İş görme borcu

•İşin özenle görülmesi

•İşin işçinin kendisi tarafından (bizzat) görülmesi

      B. Sadakat borcu

      C. Çalışma şartlarına uyma ve itaat borcu

2. İşverenin iş sözleşmesinden doğan borçları

    A. Ücret ödeme borcu

    B. İş sağlığı ve güvenliği sağlama borcu

    C. İşe uygun işçi çalıştırma borcu

    D. Eşit işlem borcu

    E. İşçi özlük dosyası tutma borcu

ÜCRET ÖDEME BORCU

Genel anlamda ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.

Ücretin Unsurları

-Ücret bir iş karşılığıdır.

-Ücret para olarak ödenir.

-Ücret, işveren veya üçüncü kişiler tarafından ödenir.

ÜCRET SİSTEMLERİ

-Zaman ücret

-Parça başı ücret

-Götürü ücret

-Primli ücret

-Yüzde usulü ücret

-Komisyon ücret

-Kardan pay alma

ÜCRET ÖDEME ŞEKLİ

İşçinin ücreti Türk parası ile ödenir. Ücret yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödenebilir.

Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz.

ASGARİ ÜCRET

Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından en geç 2 yılda bir belirlenir.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu asgari ücreti belirlerken “sosyal durum, ekonomik durum, ücretliler geçinme endeksleri ya da geçinme endeksleri, fiilen ödenmekte olan ücretlerin genel seyri, işkolu ya da işkollarının niteliği” gibi ölçütlere dayanmaktadırlar.

EŞİT İŞLEM BORCU

İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz.

İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.

İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya hamilelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.

İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.

İş ilişkisinde veya sona ermesinde bu hükümlere aykırı davranıldığında işçi, 4 aya kadar ücreti tutarında tazminat ve varsa yoksun bırakıldığı haklarını talep edebilir.

Eşit işlem borcunun işveren tarafından ihlal edildiğinin ispatı işçiye aittir.

Ancak, işçi bir ihlalin varlığı ihtimalini güçlü bir biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren böyle bir ihlalin mevcut olmadığını ispat etmekle yükümlüdür.

HİZMET SÖZLEŞMELERİNİN TÜRÜ VE ÇALIŞMA BİÇİMLERİNİ BELİRLEME SERBESTİSİ (Madde 9):

Kanun hükümleriyle getirilen sınırlamalar saklı kalmak koşuluyla, hizmet sözleşmelerinin ihtiyaçlara uygun türde düzenlenebileceği hükme bağlanmış, türleri belirlenmiştir.

GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ (Madde 7):

  İşveren, devir sırasında yazılı rızasını almak suretiyle bir işçiyi; holding bünyesi içinde, veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya yapmakta olduğu işe benzer işlerde, çalıştırılması koşuluyla başka bir işverene iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak devrettiğinde GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ gerçekleşmiş olur.

  Geçici İş İlişkisi Kurulan İşverenin, Talimat Verme Hakkına Sahip Olduğu, İşçiye Sağlık Ve Güvenlik Risklerine Karşı Gerektiği Eğitimi Vermekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.

  Geçici İş İlişkisi;

6 Ayı geçmemek üzere yazılı olarak yapılabilir,

Gerektiğinde En Fazla İki Defa yenilenebileceği öngörülmüştür.

  Geçici İş İlişkisi Kurulan İşveren,

İşçinin kendisinde çalıştığı sürede ödenmeyen ücretinden,

İşçiyi gözetme borcundan ve Sosyal Sigorta primlerinden işveren ile birlikte sorumlu tutulmuştur.

SÜREKLİ VE SÜREKSİZ İŞLERDEKİ İŞ SÖZLEŞMELERİ (Madde 10):

Sürekli ve süreksiz iş sözleşmeleri tanımlanarak,

En çok 30 iş günü süren işler SÜREKSİZ İŞ, 

Daha fazla devam edenler de  SÜREKLİ İŞ olarak tarif edilmiştir.

Kanunun hangi maddelerinin süreksiz işlere uygulanmayacağı gösterilmiştir.

BELİRLİ VE BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ (Madde 11) :

BELİRLİ veya BELİRSİZ SÜRELİ İş Sözleşmelerinin;

 TAM SÜRELİ

 KISMİ SÜRELİ

 DENEME SÜRELİ

oluşturulabileceği hüküm altına alınmıştır.

İŞ İLİŞKİSİ;

BİR SÜREYE  BAĞLI OLARAK YAPILMADIĞI HALDE SÖZLEŞMENİN BELİRSİZ SÜRELİ SAYILACAĞI HÜKMÜ GETİRİLMİŞTİR.

Belirli süreli işlerde,veya belli bir işin tamamlanması,veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak, işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesinin ise BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ sayılacağı belirtilmiştir.

KISMÎ SÜRELİ VE TAM SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ (Madde 13) :

İşçinin normal haftalık çalışma süresinin,

 Tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme KISMÎ SÜRELİ iş sözleşmesidir.

 Tam süreli emsal işçiye göre farklı bir işleme tabi tutulamayacakları hüküm altına alınmıştır.

ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA (Madde 14) :

Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak,kendisine ihtiyaç duyulması halinde,iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisi,

 ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMAYA DAYALI KISMİ SÜRELİ bir iş sözleşmesidir.

Kısmî Süreliden Tam Süreliye veya Tam Süreliden Kısmî Süreliye Geçiş İsteklerinin İşverence Dikkate Alınacağı Öngörülmüştür.

  Haftalık Çalışma Süresinin;

Ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süre ile çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde,

20 saat olarak kararlaştırılmış sayılacağı belirtilmiştir.

GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ;

Sözleşmede kararlaştırılmamış ise işverenin her çağrıda işçiyi günde en az 4 saat üst üste çalıştırmak zorunda olacağı hüküm altına alınmıştır.

DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ    MADDE 15 :

İŞ SÖZLEŞMESİNE;

EN ÇOK 2 AY deneme kaydı konulabileceği, Deneme süresinin toplu iş sözleşmeleri ile 4 AYA KADAR uzatılabileceği,Deneme süresi içinde tarafların iş sözleşmesini, bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilecekleri öngörülmüştür.

TAKIM SÖZLEŞMESİ İLE OLUŞTURULAN İŞ SÖZLEŞMELERİ (Madde 16) :

BİRDEN ÇOK İŞÇİNİN MEYDANA GETİRDİĞİ BİR TAKIMI TEMSİLEN BU İŞÇİLERDEN BİRİNİN, TAKIM KILAVUZU SIFATIYLA İŞVERENLE YAPTIĞI SÖZLEŞMEYE TAKIM SÖZLEŞMESİ DENİR.

İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA EHLİYETİ

• Hak Ehliyeti
• Fiil Ehliyeti

-Reşit olma,

-Mümeyyiz (ayırt etme gücüne sahip) olma

-Kısıtlı (mahcur) olmama

YAZILI YAPILACAK SÖZLEŞMELER

Belirli süreli 1 yıl ve daha uzun olan iş sözleşmeleri,

Çağrı üzerine çalışmayı öngören iş sözleşmesi,

Takım sözleşmesi,

Çıraklık sözleşmesi,

Gemi adamı ile yapılacak iş sözleşmesi,

Gazeteci ile işveren arasındaki iş sözleşmesi,

Toplu iş sözleşmesi

ŞEKİL KOŞULU OLMAYAN SÖZLEŞMELER

 Belirli süresi 1 yıldan az iş sözleşmeleri,

 Belirsiz süreli iş sözleşmeleri,

 Süreksiz iş sözleşmeleri,